Procedura „Niebieskie Karty” jest narzędziem, którego głównym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa osobie doznającej przemocy domowej, ale także współpraca przedstawicieli różnych instytucji i podmiotów, które są zobowiązane do reagowania w przypadku uzyskania informacji
o wystąpieniu przemocy domowej.

Procedura „Niebieskie Karty” obejmuje:

• osoby doznające przemocy domowej,
• osoby stosujące przemoc domową, przez które należy rozumieć wyłącznie osoby pełnoletnie, które dopuszczają się przemocy domowej wobec osób doznających przemocy domowej.

Do wszczęcia procedury „Niebieskie Karty” uprawnieni są:

• pracownik socjalny jednostki organizacyjnej pomocy społecznej;
• funkcjonariusz Policji;
• żołnierz Żandarmerii Wojskowej;
• pracownik socjalny specjalistycznego ośrodka wsparcia dla osób doznających przemocy domowej;
• asystent rodziny;
• nauczyciel wychowawca będący wychowawcą klasy lub nauczyciel znający sytuację domową małoletniego;
• osoba wykonująca zawód medyczny, w tym lekarz, pielęgniarka, położna lub ratownik medyczny;
• przedstawiciel gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych,
• pedagog, psycholog lub terapeuta, będący przedstawicielami jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych; Policji; oświaty; ochrony zdrowia; lub organizacji pozarządowych.

Wszczęcie procedury „Niebieskie Karty”

Wszczęcie procedury jest podjęciem interwencji w środowisku i następuje z chwilą wypełnienia przez osobę uprawnioną formularza „Niebieska Karta – A” w przypadku uzasadnionego podejrzenia stosowania przemocy domowej lub zgłoszenia dokonanego przez świadka przemocy domowej. 
Nie wymagana jest  zgoda żadnej z osób objętych procedurą.

W procedurze „Niebieskiej Karty” interwencja jest rozumiana jako:

• działanie doraźnie, mające na celu zatrzymanie aktualnej przemocy. Taką interwencję przeprowadzają policjanci (służby patrolowo-interwencyjne) i działają na zasadzie „straży pożarnej” – cel – „przywrócenie porządku”, w razie konieczności podjęcie działań ochronnych wobec osób doznających przemocy domowej: np. izolowanie sprawcy, pouczenie o przysługujących prawach
  i grożących konsekwencjach oraz rejestracja zdarzenia. Interwencja policji jest działaniem jednorazowym, chociaż może być podejmowana wielokrotnie w danym środowisku, ponieważ cechą charakterystyczną przemocy jest to, że nie zatrzymana – powtarza się i z czasem nasila.
• szereg skoordynowanych działań rozłożonych w czasie i mających na celu zmianę sytuacji
   – cel – wprowadzenie zmian w funkcjonowaniu poszczególnych osób i całego środowiska, tak aby wyjść z kryzysu, uporać się z jego skutkami i zacząć funkcjonować bez przemocy.
  Taką interwencję podejmują najczęściej np. specjaliści w dziedzinie przeciwdziałania przemocy domowej, pracownicy socjalni, dzielnicowi. Działania podejmowane są nie tylko na rzecz osób doznających przemocy domowej ale również wobec osób stosujących przemoc domową.

Proces pomagania oparty jest na założeniach:

• najważniejsze jest bezpieczeństwo osób doznających przemocy domowej;
• za przemoc zawsze odpowiedzialny jest sprawca, bez względu na to, co zrobiła osoba doznająca przemocy;
• nie ma żadnego usprawiedliwienia przemocy, nikt nie ma prawa znęcać się nad innymi;
• zrozumiałe i dopuszczalne są wahania i niekonsekwencje w zachowaniu i decyzjach osób doznających przemocy – jest to objaw doznanego urazu.

CELE PROCEDURY „NIEBIESKIE KARTY”

Ułatwienie rozpoznania przemocy domowej.

Biorąc pod uwagę prawidłowość, że nie rozpoznana i nie zatrzymana przemoc z czasem się nasila
i przyczynia do powstawania coraz większych szkód, szczególnie ważne staje się wczesne zidentyfikowanie problemu i jak najszybsze podjęcie działań zapobiegawczych. Nie bez znaczenia jest też fakt, że nie tylko sprawcy, ale także często osoby doznające przemocy próbują ukryć występowanie przemocy lub nie nazywają doświadczanych krzywd przemocą. To w oczywisty sposób utrudnia nie tylko rozpoznanie, ale także udzielenie skutecznej pomocy. Formularze „Niebieskie Karty” zawierają proste pytania ułatwiające identyfikację problemu i nakreślające podstawowe kierunki udzielania dalszej pomocy.

Zapewnienie bezpieczeństwa osobom doznających przemocy.

Zastosowanie procedury „Niebieskie Karty” nie kończy się jedynie na zebraniu ważnych informacji na temat zdarzenia lub sytuacji w środowisku. Jej zadaniem jest przede wszystkim szybkie uruchomienie działań podnoszących stan bezpieczeństwa osobom doznających przemocy oraz ich kontynuacja aż do momentu, gdy możemy jednoznacznie stwierdzić, że udzielono wszelkiej dostępnej i potrzebnej pomocy, a przemoc w danym środowisku już nie występuje.

Przerwanie izolacji osób doznających przemocy domowej.

Uruchomienie procedury „Niebieskie Karty” i włączenie innych służb do procesu pomagania zwiększa szanse na skuteczne zatrzymanie przemocy. Osoby doznające przemocy domowej otrzymują informacje, że nie są same i możliwa jest zmiana sytuacji, a w środowisku lokalnym są osoby
i instytucje, które mogą udzielić jej potrzebnej pomocy. To także informacja dla sprawcy, że to, co czyni, jest przestępstwem ściganym przez prawo i grożą za nie określone konsekwencje. Poza tym do czasu rozwiązania problemu będą podejmowane wobec niego działania prewencyjne oraz działania chroniące osoby doznające przemocy.

Wsparcie dla osób stosujących przemoc domową.

To pisemna informacja o przysługujących prawach i możliwościach uzyskania pomocy. Procedura „Niebieskie Karty” przewiduje pozostawienie osobie doznającej przemocy domowej pisemnej informacji o przysługujących jej prawach i możliwościach poszukiwania pomocy w środowisku lokalnym, tak by w dogodnej dla siebie chwili, na spokojnie, mogła się zastanowić i podjąć decyzję
o dalszym postępowaniu.

Motywowanie do podjęcia działań ochronnych.

Osoby pomagające wspierają, wzmacniają i zachęcania do odbudowania poczucia własnej mocy i sprawczości oraz umiejętności radzenia sobie w sytuacji zagrożenia. Ważnym elementem procesu pomagania jest też budowanie sieci wsparcia społecznego w najbliższym otoczeniu osoby doznającej przemocy. Zastosowanie procedury „Niebieskie Karty” zachęca nie tylko osoby pokrzywdzone do poszukiwania możliwości poradzenia sobie z przemocą, ale także osoby pomagające do poszukiwania wspólnie z klientami najlepszego rozwiązania, uwzględniania wszelkich możliwości pomocy oraz monitorowania przebiegu procesu pomagania.

Bardziej stanowcze działania wobec sprawcy.

Sprawcy przemocy domowej często czują się bezkarni. Manipulują nie tylko ofiarami i świadkami przemocy, ale także osobami, które interweniują. Ich celem jest zbagatelizowanie przemocy
i uniknięcie konsekwencji oraz zwiększenie kontroli nad ofiarami. Próbują zatem odwracać uwagę od czynów, jakie popełniają, usprawiedliwiać (czasem bardzo racjonalnie) przemoc, przerzucać odpowiedzialność na innych. Chętnie też przedstawiają siebie jako ofiarę. Zdarza się, że osoby dowiadujące się o przemocy, na skutek manipulacji sprawcy odstępują od interwencji lub ograniczają się jedynie do wymuszenia obietnicy o poprawie zachowania i zaprzestaniu przemocy. W interwencji i działaniach wobec sprawców przemocy ważna jest stanowczość i konsekwencja. Zastosowanie procedury i wypełnianie dokumentacji pozwala trzymać się odpowiedniego trybu postępowania
i zmniejsza ryzyko ulegania manipulacji. Poza tym sprawca otrzymuje informację, że przemoc domowa  jest przestępstwem i nie pozostanie bezkarny.

Policja i Żandarmeria Wojskowa (w związku ze stwierdzeniem zagrożenia życia lub zdrowia osoby doznającej przemocy)  oraz Sąd (na wniosek osoby doznającej przemocy domowej) mogą odizolować osobę stosującą przemoc domową poprzez:

1) zobowiązanie osoby stosującej przemoc domową do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia;

2) wydanie osobie stosującej przemoc domową zakazu zbliżania się do wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia;

3) wydanie osobie stosującej przemoc domową zakazu zbliżania się do osoby doznającej przemocy domowej;

4) wydanie osobie stosującej przemoc domową zakazu kontaktowania się z osobą doznającą przemocy domowej;

5) wydanie osobie stosującej przemoc domową zakazu wstępu na teren szkoły, placówki oświatowej, opiekuńczej lub artystycznej, lub obiektu sportowego, do których uczęszcza osoba doznająca przemocy domowej, miejsca pracy lub innego miejsca, w którym zwykle lub regularnie przebywa osoba doznająca przemocy domowej, i przebywania na tym terenie.

Zapis zdarzenia – ujednolicona dokumentacja.

Dokumentacja procedury „Niebieskie Karty” służy nie tylko rozpoznaniu przemocy, rejestracji przebiegu zdarzenia i jego skutków oraz zaplanowaniu pomocy, ale jest także wykorzystywana
w postępowaniu przygotowawczym wszczynanym wobec sprawcy. Większość spraw z art. 207 (znęcanie się nad rodziną) nie trafia do wymiaru sprawiedliwości lub jest umarzana z powodu braku dowodów. Każde udokumentowane zdarzenie, nawet jeśli nie pociąga za sobą drastycznych skutków, jest dowodem na ciągłość i powtarzalność przemocy. Wypełnienie przez interweniujących policjantów formularza „Niebieska Karta – A  ” nie jest jednak równoznaczne ze złożeniem doniesienia o popełnieniu przestępstwa (w tej sprawie obowiązują inne regulacje prawne). Dokumentacja procedury, zarówno dla policji, jak i dla pomocy społecznej czy gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, jest zapisem informacji powziętych przez przedstawicieli tych służb podczas wykonywania swoich obowiązków. Nie może być zatem anulowana, wycofywana czy zmieniana na prośbę osoby doznającej przemocy domowej lub sprawcy przemocy.

Dokumentacja procedury „Niebieskie Karty” może ona zostać wykorzystana jako dowód procesowy.

Wszczęcie procedury „Niebieskie Karty” i co dalej?

Procedura „Niebieskie Karty” składa się z 4  formularzy:

• formularz „Niebieska Karta – A”
• formularz „Niebieska Karta – B”
• formularz „Niebieska Karta – C” 
• formularz „Niebieska Karta – D” 

Wypełnienie przez osobę upoważnioną formularza „Niebieska Karta -A” rozpoczyna interwencję
w środowisku i jest początkiem prowadzenia procedury „Niebieskie Karty”.

Osoba wypełniająca formularz:

1. podejmuje działania interwencyjne mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobie doznającej przemocy domowej, które polegają w szczególności na:
   • zapobieżeniu zagrożenia dla życia lub zdrowia osoby doznającej przemocy domowej, w tym informowaniu Policji lub Żandarmerii Wojskowej o okolicznościach uzasadniających zastosowanie izolacji sprawcy przemocy –  tj. m.in.: zawiadomienie Policji, jeśli sytuacja tego wymaga, zgłoszenie potrzeby zastosowania zakazów zbliżania się i nakazów opuszczenia lokalu  – na 14 dni. 
   • udzieleniu osobie doznającej przemocy domowej pierwszej pomocy przedmedycznej lub zapewnieniu pomocy medycznej – m. in: wezwanie pogotowia, jeśli stan zdrowia tego wymaga, pokierowanie do lekarza, poinformowanie o możliwości uzyskania zaświadczenia lekarskiego o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy domowej.
   • zaspokojeniu podstawowych potrzeb, w tym udzieleniu wsparcia i poradnictwa, w szczególności od przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, specjalistycznych ośrodków wsparcia dla osób doznających przemocy domowej, organizacji pozarządowych i stowarzyszeń (…) – m.in.: informacja, gdzie osoba doznająca przemocy domowej może otrzymać pomoc i pokierowanie.
2. dokonuje wstępnej diagnozy sytuacji w związku z zaistnieniem uzasadnionego podejrzenia stosowania przemocy domowej i przeprowadza rozmowę z osobą doznającą przemocy domowej, a także, w miarę możliwości, z osobą stosującą przemoc.

Formularz „Niebieska Karta – A”  jest przekazywany do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego, nie później niż w terminie 5 dni roboczych od dnia wszczęcia procedury.
Kopię pozostawia się u wszczynającego procedurę.

Przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego po otrzymaniu formularza „Niebieska Karta – A”,
nie później niż w ciągu 3 dni roboczych od dnia jego otrzymania powołuje grupę diagnostyczno – pomocową , podejmującą dalsze czynności w środowisku.

Pierwsze spotkanie GDP odbywa się niezwłocznie, nie później niż w ciągu 5 dni roboczych od otrzymania formularza „NK-A” od Zespołu. Podstawowy skład grupy stanowią:

– pracownik socjalny

– funkcjonariusz Policji.

Zespół interdyscyplinarny, na wniosek grupy diagnostyczno – pomocowej powołuje do grupy inne podmioty w zależności od potrzeb i konieczności dokonania oceny sytuacji oraz zaplanowania pomocy, np.: kuratora, pracownika oświaty, psychologa, terapeutę, koordynatora pieczy zastępczej, asystenta rodziny, inne osoby pracujące w obszarze przeciwdziałania przemocy domowej.

Formularz „Niebieska Karta – B”

Po wypełnieniu formularza „Niebieska Karta – A” osobie doznającej przemocy domowej przekazuje się formularz „Niebieska Karta – B”. Jeżeli osobą doznającą przemocy domowej jest małoletni, formularz „Niebieska Karta – B” przekazuje się rodzicowi, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu, a w przypadkach, kiedy to oni są osobami stosującymi przemoc domową – osobie najbliższej lub pełnoletniej osobie wskazanej przez małoletniego.

Formularz „Niebieska Karta – B” jest to swoisty informator dla osoby doznającej przemocy domowej. Zawiera takie informacje jak:

• co to jest procedura „Niebieskie Karty”;
• co to jest przemoc domowa;
• kto może być osobą doznającą przemocy domowej;
• najczęstsze formy przemocy domowej;
• instytucje lokalne udzielające pomocy w sytuacji przemocy domowej;
• organizacje krajowe udzielające pomocy w sytuacji przemocy domowej.

Formularz „Niebieska Karta – C” jest indywidualnym planem pomocy osobie doznającej przemocy domowej wypełnianym podczas posiedzenia grupy diagnostyczno – pomocowej, w obecności zaproszonej osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą domową.

Indywidualny plan pomocy obejmuje ogół działań podejmowanych przez osobę doznającą przemocy domowej oraz grupę diagnostyczno – pomocową, w celu poprawy sytuacji życiowej tej osoby oraz jej najbliższych.

1. Grupa diagnostyczno – pomocowa dokonuje analizy sytuacji w związku z podejrzeniem stosowania przemocy domowej i we współpracy z osobą doznającą przemocy domowej, opracowuje indywidualny plan pomocy albo rozstrzyga o braku zasadności podejmowania działań.
2. Grupa diagnostyczno-pomocowa, na podstawie ustaleń zawartych w wypełnionym formularzu „Niebieska Karta – C”, podejmuje działania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobie doznającej przemocy domowej i poprawę jej sytuacji życiowej.
3. Indywidualny plan pomocy obejmuje ogół działań podejmowanych przez grupę diagnostyczno-pomocową na rzecz i wspólnie z osobą doznającą przemocy domowej, w celu poprawy sytuacji życiowej tej osoby oraz w jej środowisku domowym.
4. Indywidualny plan pomocy może ulegać zmianie, uwzględniając potrzeby, zasoby i sytuację osoby doznającej przemocy domowej, co zostaje odnotowane w formularzu „Niebieska Karta – C”.

Na posiedzenie grupy diagnostyczno – pomocowej  nie zaprasza się dziecka. Osoba dotknięta przemocą domową nie ma obowiązku stawienia się na spotkanie. Nie grozi jej za to żadna sankcja. Taka sytuacja nie wstrzymuje jednak prac zespołu.

Wybrane działania grupy diagnostyczno – pomocowej w stosunku do osoby, która doświadcza przemocy domowej :

• monitorowanie bezpieczeństwa osoby doznającej przemocy domowej;
• wizyty w środowisku lub w miejscu wyznaczonym przez członka grupy lub osobę doświadczającą przemocy domowej, w którym czuje się bezpiecznie;
• kontakt osobisty w MOPS, kontakt telefoniczny, mailowy;
• zapewnienie dostępu do pomocy medycznej (informowanie o możliwości uzyskania zaświadczenia lekarskiego o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy domowej);
• pomoc w uzyskaniu schronienia – np. w ośrodku interwencji kryzysowej;
• diagnoza sytuacji, potrzeb i zasobów i opracowanie przez wspólnie z osobą doznającą przemocy domowej i realizacja indywidualnego planu pomocy (formularz „Niebieska Karta-C”);
• przekazanie kompleksowej informacji gdzie skorzystać z poradnictwa psychologicznego, prawnego, socjalnego, pedagogicznego oraz wsparcia.

Formularz „Niebieska Karta – D” wypełnia przedstawiciel Policji w obecności osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc domową.

Grupa diagnostyczno-pomocowa, po wezwaniu osoby stosującej przemoc domową, w jej obecności, dokonuje analizy sytuacji w związku z podejrzeniem stosowania przemocy domowej i na podstawie informacji zawartych w formularzu „Niebieska Karta – D” dokonuje ustaleń dotyczących dalszych działań, zobowiązując osobę stosującą przemoc domową do ich realizacji w celu zmiany jej postępowania.

Wybrane działania grupy diagnostyczno – pomocowej w stosunku do osoby, która stosuje przemoc domową:

• wizyty dzielnicowego w miejscu zamieszkania  osoby stosującej przemoc domową;
• informowanie o prawnokarnych konsekwencjach stosowania przemocy domowej oraz wskazywanie na konieczność zmiany sposobu postępowania;
• wzywanie na spotkanie grupy diagnostyczno – pomocowej: ocena sytuacji,  potrzeb i  zasobów
  ustalenie dalszych działań na podstawie wypełnienia formularza „Niebieska Karta – D”;
• zobowiązanie do udziału w programach korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc domową;
• zobowiązanie do udziału w programach psychologiczno-terapeutycznych dla osób stosujących przemoc domową;
• dobrowolne poddanie się leczeniu odwykowemu i opracowanie planu leczenia;
• złożenie wniosku do sądu w celu uruchomienia procedury zobowiązania do leczenia odwykowego
• zobowiązanie do informowania członków grupy diagnostyczno-pomocowej o zgłoszeniu się do udziału w programach korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc domową lub w programach psychologiczno-terapeutycznych dla osób stosujących przemoc domową;
• zobowiązanie do informowania członków grupy diagnostyczno-pomocowej o ukończeniu programów korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc domową lub w programów psychologiczno-terapeutycznych dla osób stosujących przemoc domową;
• zobowiązanie do informowania członków grupy diagnostyczno-pomocowej o podejmowanych działaniach mających na celu zaprzestanie stosowania przemocy domowej .

Inne działania grupy diagnostyczno – pomocowej podejmowane w ramach Procedury „Niebieskie Karty”

• zawiadomienie o zdarzeniu uzasadniającym wszczęcie postępowania z urzędu – poinformowanie Sądu o sytuacji dziecka w środowisku, w której występuje problem przemocy domowej;
• zawiadomienie Prokuratury lub Policji o podejrzeniu przestępstwa przemocy domowej;
• złożenie do Policji wniosku o wydanie 14 dniowego nakazu natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia i zakazu zbliżania się do wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia.
• Złożenie wniosku do zespołu interdyscyplinarnego o skierowanie osoby stosującej przemoc domową na:
• program korekcyjno – edukacyjny dla osób stosujących przemoc domową, lub
• program psychologiczno – terapeutyczny dla osób stosujących przemoc domową.
• Złożenie wniosku do zespołu interdyscyplinarnego o złożenie zawiadomienia o popełnieniu przez osobę stosującą przemoc domową wykroczenia za niestosowanie się do skierowań.

Zakończenie procedury „Niebieskie Karty”

Procedura „Niebieskie Karty” może zostać zakończona z tytułu:

1. ustania przemocy domowej i uzasadnionego przypuszczenia, że zaprzestano dalszego stosowania przemocy domowej
2. rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowania działań.

Decyzję o zakończeniu procedury podejmuje grupa diagnostyczno – pomocowa.

Monitoring

Monitoring prowadzony jest 9 miesięcy po zakończeniu procedury „Niebieskie Karty” (nie ma znaczenia, z jakiego powodu zakończona). Polega w szczególności na analizie i ocenie sytuacji osób, wobec których była prowadzona procedura „Niebieskie Karty”.

Rodzaje działań:

• składanie wizyt sprawdzających stan bezpieczeństwa w związku z prowadzoną procedurą,
•  poradnictwo
•  udzielanie wsparcia.

Działania w ramach monitoringu mogą być prowadzone za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej umożliwiających porozumiewanie się na odległość.